Introductie projectleider Irene
In 2020 ontving ik een Comenius Leadership beurs, gefinancierd door het NRO, ten behoeve van het TALENTS-project, een innovatieproject binnen het hoger onderwijs. TALENTS staat voor: Talent-driven Authentic Learning EnvironmeNTs that are Student-centered. Hiervoor werd het TALENTS-team opgericht.
In dit project staat het ontwerpen en uitvoeren van leeromgevingen binnen het (hoger) onderwijs centraal. Leeromgevingen waarbinnen studenten en anderen de mogelijkheid krijgen om zich, optimaal en passend bij hun individuele voorkeuren en wensen, te ontwikkelen voor het werkveld.
Lees meer
Als TALENTS-team hebben we -door middel van een ontwerpgerichte onderzoeksaanpak- binnen Hogeschool Saxion op verschillende plekken een bijdrage geleverd aan het realiseren van authentieke leeromgevingen. Daarbij zijn we vertrokken vanuit kennis en ervaringen van dat wat werkt en vanuit de vragen vanuit de praktijk. We hebben hierbinnen ervaren wat er wel en wat er niet werkt. Welke hobbels je te overwinnen hebt wanneer je tot ander onderwijs wilt komen.
Op deze website komen we tot een synthese van al onze leerervaringen in de vorm van ontwerpprincipes, gerangschikt volgens de activiteiten van het ontwerpproces van nieuw onderwijs. Hiervoor ontwikkelden we een nieuw model, het CADDIE-model, dat ook een synthese is van onze leerervaringen. Verder delen we op deze website de door ons ontwikkelde tools en onze onderzoeksbevindingen. Deze vind je in de menu’s ‘tools’ en ‘rapportages’ hierboven. We hopen dat we hiermee anderen –docenten, onderwijsontwikkelaars, etc- op weg kunnen helpen bij het vormgeven van hun onderwijs.
Irene Visscher en het TALENTS-team
Add Your Heading Text Here
Add Your Heading Text Here
Add Your Heading Text Here
TALENTS - Rationale
De rationale van het project TALENTS is als volgt geformuleerd:
“Om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van lerenden tot zelfbewuste en zelfsturende professionals, ontwikkelen we onderwijs waarin studenten, docenten en partners uit het werkveld samenwerken en samen leren binnen learning communities rondom authentieke vraagstukken. In deze learning communities wordt, tijdens het werken aan authentieke vraagstukken, ook expliciet aandacht besteed aan de persoonlijke en professionele ontwikkeling van individuele lerenden. Bij de learning communities wordt begeleiding op maat aangeboden, waarbij gezamenlijke en individuele leeropbrengsten (kennis, producten, etc) op basis van authentiek toetsen en inzichten uit reflectie inzichtelijk gemaakt worden.”
Hieronder worden verschillende elementen nader toegelicht en uitgewerkt.
1. Werken aan zelfbewustzijn en zelfsturende vaardigheden
De samenleving en arbeidsmarkt veranderen in rap tempo en de arbeidsmarkt wordt door de maatschappelijke opgaven ook steeds complexer. Het werkveld vraagt om goed opgeleide professionals met een stevige kennisbasis, vakspecifieke en generieke vaardigheden. Van professionals wordt ook steeds meer verwacht dat ze zich een leven lang ontwikkelen, om goed te kunnen (blijven) functioneren op deze snel veranderende arbeidsmarkt. Dit veronderstelt zelfbewustzijn en zelfsturing.
Zelfbewustzijn verwijst naar inzichten over jezelf als individu, je eigen drijfveren, kwaliteiten, valkuilen en uitdagingen, en hoe al deze persoonlijke kenmerken verweven zijn met het professionele functioneren. Door te reflecteren (naar aanleiding van ervaringen, bijvoorbeeld in een authentieke leeromgeving) kun je jezelf als persoon en als professional goed leren kennen, wordt eigen talent zichtbaar in verhouding tot anderen, binnen en buiten de beroepsgroep. Vanuit dit persoonlijke en professionele zelfbewustzijn is het mogelijk om gerichte ontwikkeldoelen te stellen en zelf sturing te geven aan het eigen leerproces. Zelfsturing verwijst naar het onderzoeken van nieuwe leervragen (op basis van inzichten over je eigen drijfveren of uitdagingen), het ondernemen van acties om deze leervragen invulling te geven, je leerproces te monitoren en op basis daarvan weer te reflecteren en na te denken over mogelijke nieuwe leervragen.
2. Authentieke vraagstukken
Binnen het TALENTS-project richten we ons vooral op leeromgevingen rondom (mono- of interdisciplinaire) authentieke vraagstukken waarbinnen zelfbewustzijn en zelfsturing zich kan ontwikkelen.
Authentieke vraagstukken zijn vraagstukken afkomstig uit de praktijk, zoals deze zich in het werkveld voordoen en waarbij nog niet helder is wat het probleem is en/of welke oplossing nodig is, of welke werkwijze nodig is. Denk bijvoorbeeld aan vraagstukken als hoe kunnen we grondstoffen of producten hergebruiken? Hoe kunnen we CO2-neutraal bouwen? Hoe houden we zorg organiseerbaar en betaalbaar met de toenemende vergrijzing? Hoe kunnen we kansenongelijkheid tegengaan? Vraagstukken variëren qua mate van complexiteit, omvang en aantal betrokken disciplines. Naarmate vraagstukken grotere, maatschappelijke thema’s betreffen worden ze complexer. Om aan dergelijke maatschappelijke thema’s te kunnen werken is samenwerking en samen leren nodig tussen en met verschillende partners. Hierbij kan gedacht worden aan mensen uit het Onderwijs (studenten en docenten), Ondernemingen (bedrijven, MKB, professionals), Onderzoek, Overheidsinstanties (gemeente en provincie) en de Omgeving (burgers). Bij voorkeur werken deze verschillende partners langdurig samen, zodat er kan worden voortgebouwd op ontwikkelde kennis, alhoewel individuen uiteraard tijdelijke passanten zijn. Denk aan studenten die tijdelijk aan een leeromgeving deelnemen in het kader van een vak.
Samenwerking tussen verschillende partijen is belangrijk omdat er meerdere invalshoeken en perspectieven nodig zijn om de vraagstukken aan te pakken. Omdat oplossingen vooraf niet bekend zijn, is het belangrijk om hierbij samen op te trekken. Door kennis en inzichten te bundelen, gezamenlijk de zoektocht te starten, dingen uit te proberen en te experimenteren ontstaat collectieve kennisontwikkeling die leidt tot steeds meer grip op het vraagstuk en op de oplossingsrichting.
Dergelijke samenwerkingsvormen rondom authentieke vraagstukken bieden lerenden een leeromgeving waarbinnen ze zowel vakspecifieke kennis en vaardigheden als generieke vaardigheden toe kunnen passen en verder kunnen ontwikkelen. Daarnaast biedt het een rijke voedingsbodem voor lerenden om zelfbewustzijn en zelfsturende vaardigheden te ontwikkelen. Bij complexe vraagstukken zijn meerdere oplossingsrichtingen denkbaar, waardoor het belangrijk is voor iedere deelnemer zich bewust te zijn van dat wat je aan kennis en expertise te bieden hebt, maar ook wat jouw kwaliteiten, normen en waarden zijn. Het biedt de mogelijkheid om met mensen van verschillende disciplines, achtergronden of niveaus samen te werken. Het proces van samenwerken en samen leren met peers, docenten en werkveldprofessionals biedt mogelijkheden om de eigen kennis en opvattingen te vergelijken met die van anderen binnen en buiten de eigen beroepsgroep. Het kan leiden tot nieuwe inzichten en daaruit voortvloeiend nieuwe keuzes voor handelen. Authentieke vraagstukken bieden daarom een mooie mogelijkheid om je te ontwikkelen tot een zelfbewuste en zelfsturende professional.
3. Learning communities
We volgen de principes van een learning community. Een belangrijk kenmerk van een learning community is dat er wordt samengewerkt aan een gezamenlijk vraagstuk en wordt toegewerkt naar een gezamenlijke doelstelling waarvoor ook gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt genomen. Kennisdeling, individueel en gezamenlijk reflecteren en het stellen van kritische vragen zijn daarbij belangrijke activiteiten.
Om een learning community optimaal te kunnen laten functioneren is gelijkwaardigheid tussen de deelnemers belangrijk. Gelijkwaardigheid is iets anders dan gelijkheid. Geen mens is hetzelfde; iedereen heeft een andere voorgeschiedenis, andere kennis en ervaring, een andere persoonlijkheid. Juist die diversiteit is nodig om gezamenlijk verder te komen. Gelijkwaardigheid betekent niet per se dat er geen hiërarchie is. Soms is die wel nodig, maar dat bepaal je met elkaar, bv. door af te spreken wie op een gegeven moment een knoop mag doorhakken. Het betekent ook niet dat iedereen per se dezelfde hoeveelheid tijd aan het vraagstuk besteedt. De een heeft nu eenmaal meer ruimte in de agenda dan de ander. Ook de motivatie of het belang van een ieder zal verschillen. Deze kan zowel praktisch ingegeven zijn (het oplossen van een steeds terugkerend probleem) of meer vanuit diepere drijfveren (de wereld verbeteren).
Gelijkwaardigheid betekent dat er wordt gewerkt vanuit wederzijds respect en waardering; De ene persoon staat als mens niet boven de ander. Er is geen afhankelijkheids- of machtsrelatie op het persoonlijk vlak. Ieder individu wordt gehoord en gezien, en met elkaar bepaal je hoe ieders expertise van waarde is voor de uitwerking van de oplossingsrichting. Ieder individu draagt verantwoordelijkheid voor het leren van zichzelf én dat van de ander. Dat betekent dat iedereen haalt en brengt.
Gelijkwaardig samenwerken en –leren veronderstelt bepaald gedrag van de deelnemers, waarbij de traditionele rollen (vanuit docentschap, opdrachtgeverschap en studentzijn) losgelaten worden. Vanuit gelijkwaardigheid wordt de diversiteit in achtergrond van de deelnemers ten volle benut. Het samen-leren en samen-werken aan dat authentieke vraagstuk staat centraal. Van ieder individu wordt verwacht dat deze de wil heeft om samen te leren, te werken en te innoveren.
4. Begeleider van een learning community
Een goede begeleider is cruciaal voor het succes van een learning community. Deze persoon speelt een rol in het:
- Stimuleren van lerenden om leer- en innovatieactiviteiten te ondernemen, te experimenteren en daarop te reflecteren;
- Begeleiden op het uitwisselen van kennis en perspectieven; het verbinden van verschillende disciplines, type deelnemers en ideeën tot concrete inzichten (leren) en tot resultaten;
- Monitoren en bijsturen op voortgang, gericht op het gezamenlijke doel en de oplossing van het vraagstuk. Daarbij bevraagt de begeleider ook regelmatig de groepsleden in hoeverre zij hun individuele en gemeenschappelijke doelen behalen.
Wanneer de begeleider de begeleiding op een coachende manier vormgeeft, dat wil zeggen afgestemd op de behoefte van de lerenden in de learning community, kan hij deze aansporen tot kennisdeling, perspectiefwisseling en het ondernemen van (leer)activiteiten buiten de geplande bijeenkomsten van de learning community om.
Goede begeleiding is afgestemd op de behoefte van de lerende en vereist een zeer flexibele houding van de begeleider. Goede begeleiding betreft -afhankelijk van de behoefte van de lerende(n) op een bepaald moment- sturing, modelling of scaffolding van het proces, en doet een groot beroep op coachende vaardigheden, zoals het stellen van vragen die deelnemers aansporen actief te leren. Ook spelen begeleiders een belangrijke rol bij het helpen reflecteren. Kunnen reflecteren op je handelen als professional is van belang. Het helpt de lerende om zich bewuster te worden van de eigen talenten, ambities of normen en waarden en richting te geven aan de verdere ontwikkeling. Het hebben van een veilige leeromgeving is een belangrijke voorwaarde om tot gezamenlijke reflectie en gezamenlijk leren te kunnen komen.
5. Authentiek toetsen
Bij formele leertrajecten is toetsing een vereiste. Op die manier wordt inzichtelijk gemaakt wat er geleerd is, hetgeen leidt tot een erkenning (e.g. diploma, certificaat, etc). Binnen bovengeschetste context maken we gebruik van authentiek toetsen. Dit houdt in dat het leren in kaart wordt gebracht van de deelnemers die werken aan een authentiek vraagstuk. Bij authentiek toetsen is er aandacht voor drie aspecten: het product, het proces en de persoonlijke leerdoelen van deelnemers. Er is variatie mogelijk in de manier waarop persoonlijke leerdoelen worden getoetst of beoordeeld. Belangrijk is dat de toetsing zich zowel richt op het behalen van doelen als op de geleverde inspanning. De deelnemer speelt een actieve rol in het reflecteren en ophalen en verwerken van feedback en maakt deze zichtbaar als bewijslast, bijvoorbeeld in een portfolio. Tenslotte komt de beoordeling tot stand in samenspraak tussen de beoordelaar en de lerende.
